| Korte
toelichting Op deze pagina vindt u
transcripties van Gregoriaanse muziek in modern notenschrift voor blokfluit, ander
melodie-instrument of solo-zang.
Om de muziek te downloaden moet u klikken op de
regels met de toonhoogte.
Omdat midi bij dit soort muziek extreem slecht
klinkt heb ik die bestanden niet gemaakt. Op verzoek (zie pagina Contact) wil ik ze wel toesturen.
Een aantal van de hier gepresenteerde stukken is
op een cd getiteld Suaviter verschenen, gemaakt in 2009 door de Schola
cantorum Gregoriana Assen onder leiding van Arnold den Teuling, dirigent, blokfluitist en
webmaster van deze site. De volgende stukken worden gezongen door de Schola: offertorium Recordare,
graduale Christus Factus est, communio Factus est repente, en de
volgende stukken speel ik op altblokfluit: introitus Si iniquitates, tractus Qui
confidunt, communio Aufer a me. De Schola zingt nog 21 andere stukken. Zeven
stukken kunt u hier
en hier beluisteren.
Klik op de titels van de stukken.
Bij de cd is een boekje aanwezig met een korte
toelichting en de volledige Latijnse teksten. Een Nederlandse vertaling is gratis
verkrijgbaar per e-mail, zie onder.
De cd is verkrijgbaar door overmaking van 13.50 euro
binnen Nederland, (inclusief
verzendkosten) op bankrekening 3028 87954
van J.E. Lutgert inz R.K. Zangkoor SCG te Assen onder de vermelding "cd" en vooral ook uw
adres. Vanuit het buitenland kost de cd 13 euro binnen Europa en 16 euro
daarbuiten. Het IBAN/SEPA-nummer is NL16RABO0302887954, het BIC-nummer
RABONL2U van de Rabobank. Stuur mij een e-mail, adentequling@planet.nl ,
delete de anti-spam q, om de betaling
en de verzending gelijk op te laten lopen, en meld of u prijs stelt op de vertaling.
Klik hier voor een meer
uitvoerige inleiding. Een uiteenzetting van mijn werkwijze bij de transcripties vindt u
hieronder.
Gregoriaans is de éénstemmige vocale muziek in
gebruik in de liturgie van de Rooms-Kathoieke kerk, in de vorm ontstaan sinds de
Carolingische renaissance vanaf ongeveer 800. De meer ingewikkelde gezangen werden door
één solo-stem uitgevoerd.
De hier opgenomen gezangen zijn omgezet in modern
notenschrift op een notenbalk met 5 lijnen. U vindt ze door op de aanduiding van de
toonhoogten te klikken.
Er zijn enkele bijzondere tekens toegepast nl.: 1.
een komma boven een noot van een type genaamd stropha; voorgesteld wordt een glissando
naar of een vingervibrato op die noot; 2. een ruitje boven een noot, genaamd de
liquescent, deze moet aan het eind scherper worden gearticuleerd; 3. het teken ~ boven een
noot genaamd quilisma; dit teken geeft aan een triller, een glissando naar de volgende
noot of een combinatie; een dubbele ~ geeft een lange triller aan en een enkele een korte.
Gepunteerde en 32-ste noten moeten vloeiend en niet al te precies worden uitgevoerd,
veelal als opmaat of ruime voorslag. Ook andere versieringen (trillers) moeten niet al te
precies worden genomen. Een nauwkeurige omschrijving van mijn werkwijze, met een tabel,
vindt u hier.
De tijdseenheid is één tel, met uitzondering van
aanvangsnoten die vaak als een soort opmaat moeten klinken. De bogen en balken geven de
neumengroepen weer.
Hoe neumen eruit zien kunt u ook zien in de
introitus Gaudeamus, de versie in kwadraatnotatie, en bovendien op de site Gregor und Taube van de
Schola Freiburg (D). Op deze laatste site is een editie te vinden van het Graduale
Romanum, het zgn. Graduale restitutum, dat verbeteringen en nieuwe inzichten weergeeft ten
opzichte van de tot voor kort gangbare edities uit het begin van de 20-ste eeuw. In de
meeste gezangen zijn neumen boven de kwadraatnoten bijgeschreven. Alle hiernaast gegeven
stukken zijn op de site Gregor und Taube te vinden: Alleluia Excita, 3-de zondag van de advent,
Tractus Qui confidunt en Communio Lutum fecit beide 4-de zondag van de vasten,
en Communio Factus est repente, van pinksteren, Introitus Si
iniquitates, Offertorium Recordare en Communio Aufer a me behoren bij de 28ste zondag door
het jaar, en verder de gehele liturgie van de dagen rond kerstmis.
De Tractus Qui confidunt wordt ook gezongen na
éen van de lezingen van de paasnacht. De melodie van de tractus Si confidunt is vanouds
o.a. ook gebruikt voor de tractus De profundis uit de Requiem-mis en de zeven cantica na
de lezingen van de paasnacht. De Requiemmis staat eveneens in zijn geheel op Gregor und Taube volgens
het Garduale restitutum of verbeterd graduale, en in moderne notatie, maar het nog niet
verbeterde graduale op hier op IMSLP.
Ook het complete, maar nog niet verbeterde Liber usualis is zowel in kwadraat- als in
moderne notatie op internet te vinden.
De stukken zijn geschikt als instrumentaal
intermezzo tijdens kerkdiensten (niet alleen Rooms-Katholieke) maar lenen zich ook voor
concertuitvoeringen.
De wijze van notatie en interpretatie is in 1200
jaar sterk gewijzigd. Ongeveer tegelijk met het begin van de oude-muziek-beweging zijn
Benedictijner monniken uit Solesmes, Frankrijk, erin geslaagd de oorspronkelijke
schrijfwijze uit de negende eeuw te ontcijferen en een nieuwe wijze van uitvoering te
creëren. Deze vindt sinds ca 1990 geleidelijk ingang. De kern ervan is een uitvoering met
nuanceverschillen in het ritme en dus de toonduren. Deze noemt men de semiologische van
Eugène Cardine en Alberto Turco (zie de pagina Links). Het Gregoriaans op Naxos-cd's
bestaat uit opnamen van twee scholae onder leiding van Turco.
Daarnaast is er een tweede richting ontstaan in de
uitvoeringspraktijk van het Gregoriaans, de mensuralistische. Deze herleidt de groepen
muziektekens of neumen tot basis tijdseenheden, eenvoudiger: een regelmatige slag. De
basis hiervan is te vinden in J.W.A. Vollaerts, Rhythmic proportions in early medieval
chant (Leiden 1960). Een modernere benadering is te vinden in het werk van J. van Biezen.
De mensuralistische interpretatie is het meest
geschikt voor instrumentale uitvoering, vandaar dat de hier gegeven transcripties volgens
deze methode zijn gemaakt.
De Latijnse teksten zijn daarbij opgenomen, om ook
vocale uitvoering mogelijk te maken en om een leidraad te geven voor de frasering. De
vertalingen in de afzonderlijke tekst zijn zoveel mogelijk woord voor woord uit het latijn
gemaakt, en stemmen niet overeen met de gangbare bijbelvertalingen, die op de grondtekst
zijn gebaseerd.
De blokfluit, meer speciaal de alt, is het meest
geschikte instrument omdat de ademtechniek het dichtst staat bij de vocale uitvoering.
Maar andere instrumentalisten zouden het stellig ook moeten proberen, evenals
solo-zangers. Het repertoire is zowel kwalitatief als kwantitatief ontzagwekkend. Na
de eerste 9 stukken is het mijn bedoeling om alle missen van Kerstmis tot Driekoningen te
transcriberen.De eerste is die van Kerstavond.
Het Gregoriaans kent geen vaste toonhoogte. De
aanvangstoon en de hoogte van de grondtoon van elk individueel gezang worden zodanig
gekozen, dat de dominant of de reciteertoon (tenor) waarop een bijbehorende psalm wordt
gezongen ongeveer met de a' van 440 Hz overeenkomt. Van enkele gezangen is hierbij dan ook
een getransponeerde versie opgenomen.
Ieder is vrij om een toonhoogte te kiezen die het
best past bij zijn instrument. De hier gegeven toonhoogten zijn geschikt voor
altblokfluit, mits geoctaveerd of een kwart of kwint verhoogd (gebruik zo nodig
sopraangrepen). Voor de tractus Qui confidunt heb ik een aparte versie voor altblokfluit
opgenomen. Sommige stukken, zoals het graduale Christus factus est, klinken ook goed op
tenorblokfluit. Op verzoek maak ik een versie op iedere gewenste toonhoogte, zie de pagina
Contact. |
Vertalingen van de teksten en aantekeningen bij
onderstaande acht stukken
Translations of texts and
comments on the following eight pieces
Offertorium Recordare 1
re = d'
Communio Aufer a me 2
re = d'
re = f'
re = f', treble
recorder notation
Introitus Si iniquitates 3
mi = e'
mi = d'
mi = g', treble recorder
notation
Alleluia Excita 4
mi = e'
Graduale Christus factus est 5
fa = f'
fa = d'
Communio Lutum fecit 6
fa= f'
Communio Factus est repente 7
sol = g'
sol = d'
Tractus Qui confidunt 8
sol = g'
sol= f'
sol=g', treble
recorder notation
Die 5 februarii S. Agathae virginis et
martyris
Introitus Gaudeamus 1
re = d'
in kwadraatnotatie/in
square notes
In nativitatem Domini ad missam in vigilia
Introitus Hodie scietis 6
fa = f'
Graduale Hodie scietis 2
re = d'
Offertorium Tollite portas 2
re = d'
Communio Revelabitur 1
re = d'
In nativitate Domini ad missam in nocte
Introitus Dominus dixit 2
re = d'
re = f'
Graduale Tecum principium 2
re = d'
Alleluia Dominus dixit 8
sol = g'
sol = e'
Offertorium Laetentur caeli 4
mi = e'
Communio In splendoribus 6
fa = f'
In
nativitate Domini ad missam in aurora
NB. complete mass proprium in one file
Introitus Lux fulgebit 8
sol = g'
Graduale Benedictus qui venit 5
fa = f'
Alleluia Dominus regnavit 2
re = d'
Offertorium Deus enim firmavit 8
sol = g'
Communio Exsulta filia Sion 4
mi = e'
In
nativitate Domini ad missam in die
Introitus Puer natus est 7
sol = g'
Graduale viderunt omnes 5
fa = f'
Alleluia Dies sanctificatus 2
re = d'
Offertorium Tui sunt caeli 4
mi = e'
Communio Viderunt omnes 1
re = d' |
Short
introductory note This page will give you
transcriptions of Gregorian plainchant in modern staff notation for recorder, other
melody instrument or solo voice.
To download the scores, please click on the lines
with the pitch indication.
Because midi files sound horrible with this kind
of music I did not add them. I will send them on request (see page Contact).
A number of the pieces presented here have been
recorded on cd in 2009 with the title Suaviter by the Schola cantorum
Gregoriana Assen with Arnold den Teuling, conductor, recorder player and webmaster of this
site. The following pieces are sung by the Schola: offertorium Recordare,
graduale Christus Factus est, communio Factus est repente, and I play
the following pieces on treble recorder: introitus Si iniquitates, tractus Qui
confidunt, communio Aufer a me. The Schola sings another 21 pieces. You may
hear seven pieces here
en here. Click on the
titles of the pieces.
The booklet belonging to the cd contains some
comments on the performance, in Dutch and the complete Latin texts.
The cd is available by remittance of 13.50 euro
(within Europe) or 16 euro (outside Europe) on the account of
J.E. Lutgert inz R.K.
Zangkoor SCG, Assen, mentioning "cd" and your address. The
IBAN/SEPA-number is NL16RABO0302887954, the BIC-number RABONL2U of the
Rabobank. Send an e-mail to me, adentequling@planet.nl ,delete the spam
preventing q before sending, to synchronise the payment and dispatch, and
tell me whether you wish to receive the Dutch translation.
Click here for a more
comprehensive introduction. A description of my method for transcription may be found
below.
Gregorian chant is the one voiced vocal music in
use for the services of the Roman Catholic Church, in the form created since the
Carolingian Renaissance, circa 800. The more complicated pieces were sung by one solo
voice.
The pieces presented here are transformed into
modern 5-line staff notation. You will find them by clicking on the pitch indications.
I applied some particular signs: 1. a comma placed
above a note of a type called stropha; it is proposed to perform a glissando to or a
finger vibrato on that note; 2. a diamond above a note called liquescent; this note
should be given a sharp end articulation; 3. the sign ~ above a note called quilisma; this
sign indicates a shake or a glissando to the next note or a combination of both; a double
~ indicates a long shake and a single a short. Pointed notes and demisemiquavers should be
performed fluently and not precisely, mostly as an upbeat or a long appoggiatura. Other
ornaments (shakes) should not be precise either. An exact description of my modus
operandi, with a table, is here.
The time unit is one beat, except the beginning
notes of a piece or a sentence, which should be performed like an upbeat. The slurs and
ties represent the groups of neumatic signs.
You may also see what neumes look like in the
introit Gaudeamus, the version in square notes, and on the website of the Schola Freiburg
(D) Gregor und Taube .
In this site you may find an edition of the Graduale Romanum, the so called Graduale
restitutum, representing corrections and new opinions compared to the editions from the
beginning of the 20th century. In most pieces neumes have been superscribed above the
square notes. All pieces presented here may be found on the site Gregor und Taube:
Alleluia Excita, 3-d
Sunday of Advent, Tractus Qui confidunt and Communio Lutum fecit both 4-th Sunday of Lent, and
Communio Factus est repente, from Whitsunday, Introit Si
iniquitates, Offertorium Recordare and Comminio Aufer a me belong to the 28th Sunday
through the year, and the complete liturgy of the days around Christmas.
The tractus Qui confidunt is sung also after one
of the lectures of Easter Eve. The melody of the tractus Si confidunt has been used since
ancient times among others also in the tractus De profundis of the missa pro defunctis
(=Requiem-mass) and the seven cantica after the lectures of Easter Eve. The Requiem-mass
is included in Gregor und
Taube too, representing the modern graduale restitutum or corrected graduale, and in
modern notation, but the not restored version hier op IMSLP.
The complete not restored Liber usualis, both in square as in modern notation, may be
found on internet.
The pieces are appropriate as instrumental
intermezzi during religious services (not exclusively Roman Catholic) but lend themselves
to concert performances too.
The notation and interpretation has changed
strongly in 12 centuries. Simultaneously with the beginning Early Music Movement
Benedictine monks in Solesmes, France, succeeded in deciphering the original notation from
the ninth century and in developing a new performance practice. This practice gains
increasing acceptance from the 1990-s. The main point of it is a performance with tone
lengths that diverge only in subtle distinctions. This is the so called semiological
opinion of Eugène Cardine and Alberto Turco (see the page Links). Turco made several
recordings with his two scholae on Naxos
cd's.
Another school in the performance practice of
Gregorian chant came into existence, the mensuralistic school. This school unites every
group of musical signs or neumes to basic time units, or more simply a regular beat. At
the base of it is the publication of J.W.A. Vollaerts, Rhythmic proportions in early
medieval chant (Leiden 1960). A more modern approach may be found in the works of J. van Biezen.
The mensuralistic opinion is the most appropriate
for performance on a melody-instrument, so the transcriptions presented here have been
made in accordance with the mensuralistic method.
The Latin texts have been added, to enable vocal
performance too, and to enable correct phrasing in instrumental performance. The
translations in the separate file have been made word to word from Latin as much as
possible. They do not agree with current bible translations which have been based on the
source text.
The recorder, in particular the alto recorder,
seems to be the most appropriate because its breathing technique is closest to vocal
performance. Other instrumentalists, however, are encouraged to try it, just as
solo-singers. The repertory is amazing both in quality and quantity. After these first 9
pieces I intend to transcribe all masses around Chritmas to Epiphany. The first one is the
mass of Christmas eve.
Gregorian chant has no fixed pitch. The beginning
note and the pitch of the tonic of every individual piece is chosen in a way that the
dominant or the recitation tone (tenor) of a corresponding psalm matches with the a' of
440 Hz. So some pieces are given at two different pitches.
Everybody is free to choose the pitch that is the
most appropriate for his instrument. The pitches given here are appropriate for the alto
recorder, when transposed one octave or a fourth or a fifth up (use soprano fingerings, if
necessary). I included a treble recorder version of the tractus Qui confidunt. Some
pieces, like the graduale Christus factus est, will also sound well on the tenor recorder.
On request I will make versions at every pitch, see the page Contact.
|